W dniu 21 sierpnia 32020 roku podczas 56. rocznicy sformowania 1. Batalionu Szturmowego w Dziwnowie Ryszard Horniak prezes Zarządu oraz Marek Malinowski członek Zarządu Stowarzyszenie Byłych Żołnierzy 1 Batalionu Szturmowego wyróżnili kilkudziesięciu działaczy stowarzyszenia oraz osób współpracujących ze stowarzyszeniem okolicznościowymi grawertonami oraz odznaczeniami stowarzyszenia.

„Historia tej jednostki sięga II połowy 1957 roku. W sierpniu tego roku rozkazem dowódcy 6. PDPD (Pomorskiej Dywizji Powietrzno-Desantowej), którym był wówczas gen. bryg. Bolesław Chocha, została utworzona Kompania Rozpoznawcza. Dowódcą nowo sformowanego oddziału został kapitan Władysław Potoczny, zaś miejscem stacjonowania zostały koszary 16 Kołobrzeskiego Batalionu Powietrzno-Desantowego. W listopadzie 1958 roku kompania została przeniesiona na południe Polski, w rejon Woli Justowskiej (obecnie dzielnica Krakowa). Tam spędzała czas na szkoleniu i zgrywaniu poszczególnych pododdziałów kompanii.

13.09.1961 roku dowódca 6. PDPD, swoim rozkazem polecił rozwinąć Kompanię Rozpoznawczą do stanu batalionu. W ten sposób powstał 26 Batalion Rozpoznawczy, który stał się jednocześnie samodzielną jednostką wojskową o numerze 4101. W roku 1964 batalion został relokowany do Dziwnowa, gdzie rozkazem Ministra Obrony Narodowej z 08.05.1964 roku zmienił nazwę na 1 Batalion Szturmowy, przejmując jednocześnie tradycje bojowe Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego, działającego w czasie II Wojny Światowej w ramach 1 Armii Wojska Polskiego.

28 lipca 1968 roku 1 Batalion Szturmowy zapoczątkował swój udział w Operacji „Dunaj” (wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji). Jednostka miała działać na obszarze podporządkowanym utworzonej na czas operacji - 2 Armii Ludowego Wojska Polskiego. 1 Kompania batalionu miła stanowić forpocztę wchodzących do Czechosłowacji jednostek polskich. Co ciekawe, do dyspozycji żołnierzy tej kompanii oddano nowe jak na owe czasy śmigłowce Mi-8. Pozostałe kompanie batalionu przesunięto do odwodu dowódcy 2 Armii. Po wkroczeniu na teren Czechosłowacji i zajęciu kraju przez wojska Układu Warszawskiego, batalion całością sił został skoncentrowany w miejscowości Hradec Kralove. 28.10.1968 roku 1 Batalion Szturmowy powrócił do koszar w Dziwnowie, w których nieprzerwanie funkcjonował do ogłoszenia stanu wojennego, 13.12.1981. Wraz z jego początkiem został wyprowadzony z koszar i skierowany do zadań wartowniczych.

Kres obecności batalionu w Dziwnowie przypada na maj 1986 roku. Wówczas to, na mocy decyzji Ministerstwa Obrony Narodowej, zostaje przeniesiony do Lublińca na Górnym Śląsku. Po zmianach ustrojowych nadal stacjonuje w Lublińcu, gdzie zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z 15.08.1993 na bazie 1 Batalionu Szturmowego, rozpoczęło się formowanie 1. Pułku Specjalnego Komandosów. Warto przy tym podkreślić iż wielu żołnierzy 1 Batalionu Szturmowego trafiło m.in. do Formozy, a pewna ich część do powstałego w lipcu 1990 roku GROMU.

Żołnierze, stacjonującego w Dziwnowie batalionu, byli szkoleni do działań rozpoznawczych i dywersyjnych na tyłach wojsk nieprzyjaciela. Dzięki bardzo wyczerpującemu cyklowi szkoleniowemu, byli uważani za najlepiej wyszkolonych zwiadowców Wojska Polskiego.”

Tekst: Gmina Dziwnów i Marian Klasik