„Okiem pana Marcina” Średniowieczne fortyfikacje miejskie Kamienia

fot. Organizator

W tym wpisie przyjrzymy się średniowiecznym fortyfikacjom miasta, został on oparty głównie na książce pana Włodzimierza Stępińskiego "Kamień Pomorski w wieku XII i XIII" z roku 1975.

''Najistotniejszą i najcenniejszą wartość w walce przedstawia życie ludzkie. Stąd dążenie do wyszukania sposobów do najskuteczniejszego niszczenia siły żywej, a jako przeciwwaga do tego dążenia - próby osłonięcia i zastąpienia w walce tego czynnika przez siłę martwą''

(fragment książki podpułkownika Aleksandra Witolda Alexandrowicza ''Rozwój historyczny fortyfikacji'' wydanej w 1924 roku w Toruniu)

fot. Organizator

Najazdy z roku 1273 i 1308 wywarły spory wpływ na nasze miasto. Po akcie lokacji w 1274 Kamień był słabą i wyludnioną osadą, a wysiłki księcia Barnima I Dobrego przynosiły efekty powoli, zwłaszcza w sferze fortyfikacji miejskich.

Kolejne przywileje nadane w XIV stuleciu oraz dalsze wsparcie książąt Bogusława IV i Warcisława IV pozwoliły radzie miejskiej na systematyczną rozbudowę umocnień. Od 1308 r. nasze miasto miało już być otoczone fosą i częściowo murem, Osiedle Katedralne natomiast dopiero rozpoczęto fortyfikować.

fot. Organizator

Podczas wznoszenia wzmocnionego grubymi przyporami kamienno-ceglanego muru obronnego postanowiono pozostawić układ bram znany z grodziska z XI-XII stulecia. Najsilniej bronioną bramą miała być Brama Wolińska, co przekłada się na jej połączenie z basztą.

Baszta ta została przez pana Janusza Bogdanowskiego zaliczona do jednej z bardziej oryginalnych w naszym kraju (możemy o tym przeczytać w jego książce ''Architektura obronna w krajobrazie Polski''). Brama Wolińska strzegła dostępu do miasta od strony Dziwny oraz południa. Od strony wschodniej z pewnością możemy spodziewać się czegoś podobnego. Warto przypomnieć, że miasto było odgrodzone murem od terenów kościelnych. Ostatecznie Kamień otoczono ośmioma basztami. Od strony Zalewu broniły nas trzy baszty: Rybacka, Maślana i Klasztorna, każda z odpowiadającą jej bramą. Natomiast od strony lądu mieszkańców broniło pozostałe pięć.

fot. Organizator

Pierwsza kamieńska fosa miała zostać wykopana po roku 1274, pogłębiono ją w roku 1308. Osiedle Katedralne miało być otoczone swoją fosą również w 1308 roku. Dużo bardziej zagadkowe jest powstanie drugiej fosy miejskiej, prawdopodobnie została ona wykopana dopiero w XV stuleciu.

Wznoszenie tych umocnień zbiegło się z czasem, kiedy Kamień był ubogim miastem. Baszty ukończono dopiero w drugiej połowie XIV stulecia, zaś mur wokół miasta i Osiedla Katedralnego dopiero w wieku XV. Bez żadnych fortyfikacji pozostawały wiki, których ludność w razie zagrożenia mogła schronić się za murami klasztornymi dominikanów.

Kilka przedstawień fortyfikacji miejskich - według Ludwiga Kückena - możemy zobaczyć na Kamienskie.info, w artykule pod tytułem ''Niezwykłe ryciny i fotografie odnalezione po latach''. Przedstawienia pana Ludwiga wydają się być interpretacjami rysunków pisarza miejskiego pana Johannessa Ruge'a. Dodatkowo wiemy, że klasztor dominikański również miał być otoczony murem. Podwójna fosa miejska mogła się łączyć w jedną przy osiedlu katedralnym. Jeśli była to fosa mokra (wypełniona w jakimś stopniu wodą) nie można wykluczyć, że przynajmniej część tej wody mogła pochodzić z docierającego pod mury miejskie Zalewu. Wszystkie te informacje pozwalają na wstępną rekonstrukcję widoku w wieku XV.