Po stronie południowej nadbudowano pomieszczenia określane dzisiaj jako skarbiec, pierwotnie można było się do nich dostać dzięki spiralnej klatce schodowej z północnego ramienia transeptu (na lewo od ołtarza). W przeszłości istniało również południowe skrzydło krużganka (od strony katedry), ale zostało rozebrane w wieku XIX podczas, uwaga – prac konserwatorskich. Owe prace miały na celu wzmocnienie ścian katedry.

Krużganek nakryto sklepieniami krzyżowo-żebrowymi (wspominałem już, że jest to element jednoczący Katedrę) wspierającymi się na wspornikach. W porównaniu z resztą świątyni, tutaj często brakuje kapiteli w przejściu lasek w łuki. Kolejnym elementem jest motyw roślinny na fryzie płytkowym, który nagle się urywa. Porównując to z poprzednimi fazami, wypada on ubogo, jak to ujął pan Szczęsny:

''grzeszy ubóstwem i nieumiejętnością tworzenia z elementów powtarzalnych''.

Zwykle budynki tego typu (wirydarze z krużgankami) miały na celu skupienie wokół siebie pomieszczeń klasztornych, najważniejszych dla zakonu. Z pewnością kamieński przykład jest reliktem po takiej wspólnocie – tylko teraz której, dominikanach, kapitule, czy po obu? W książce pan Szczęsnego użyto terminu ''vita communis'' (z łaciny: życie wspólne), który odnosi się zarówno do księży jak i zakonników. Jest nawet książka poświęcona tej tematyce, o takim samym tytule, autorstwa pana Jeroma Bertrama.

Bardzo możliwe, że po północnej stronie katedry, w przeszłości znajdował się kompleks budynków dla takiej wspólnoty (pisałem o tym we wpisach na temat osiedla katedralnego). Możliwe, że śladem po nich jest charakterystyczne zwężenie nawy północnej świątyni (bo po prostu nie było możliwości jej poszerzenia przez istniejące już budynki). Obecność krużganka mówi nam natomiast o odchodzeniu od zasady wspólnego życia duchownych.

Z relacji o stanie naszego miasta po najeździe brandenburskim z roku 1308 jest mowa o zniszczeniu katedry i domu kanoników. Podobnie datuje się detale zachowanego krużganku (ok. 1300). Pytaniem bez odpowiedzi pozostaje jednak, czy krużganek powstał przed, czy po najeździe?

Przykatedralne krużganki w architekturze europejskiej nie są szczególnie rzadkie, przy polskich świątyniach raczej po prostu się nie zachowały – nie oznacza to, że ich nie było.

W Kamieniu Pomorskim, wirydarz symbolizuje przeciwieństwo wobec otwartej przestrzeni katedry. Podczas, gdy nawy służyły mieszkańcom miasta, to zamkniętą przestrzeń pozostawiono dla duchownych. Krużganki mogły służyć procesjom, w nich również chowano kanoników (o katedrze jako nekropolii będzie mowa w innym wpisie).
Wróćmy teraz do ''skarbca''. Znajduje się on nad wschodnim skrzydłem krużganków. Na piętrze znajdują się cztery, niewielkich rozmiarów pomieszczenia. Są one połączone amfiladowo, czyli wejścia do nich znajdują się w jednej linii. Największe z nich przylega do transeptu i zostało bogato udekorowane malowidłami datowanymi na połowę XIV stulecia. Cykl zaczyna się na ścianie północnej przedstawieniem Zwiastowania i Narodzenia Chrystusa, dalej Pokłon Trzech Króli - z tego malowidła zachowała się tylko jedna postać. Na ścianie południowej możemy przyjrzeć się scenie Ukrzyżowania i Zmartwychwstania. Malowidła odkryto w okresie międzywojennym, ich konserwacje przeprowadzono w roku 1938.

Tak bogate zdobienia mogą wskazywać na funkcje liturgiczne tego pomieszczenia – mogła to być kaplica dla kanoników lub/albo wikariuszy. W jednym z nich mógł od początku znajdować się skarbiec. Zaś w pozostałych absolutnie niezbędna dla funkcjonowania kapituły – biblioteka katedralna. O skarbcu kamieńskiej katedry nakręcono w roku 1974 film pt. ''Tajemnica skarbca kamieńskiego'', zapraszam do obejrzenia: www.youtube.com/watch?v=2JtVpJTTGLI
Film został umieszczony przez Sedina.pl - Portal Miłośników Dawnego Szczecina, na który gorąco zapraszam. Skarbiec i wirydarz możemy zwiedzić online, klikając w ten link: http://katedra-kamienpomorski.pl/spacer-po-katedrze/

Wpis powstał głównie na podstawie książki pana Szczęsnego Skibińskiego "Katedra w Kamieniu Pomorskim" z roku 2002, pełna wersja z dodatkowymi ilustracjami, zdjęciami i linkami jest dostępna pod tym linkiem:

lepszykamien.wordpress.com/2019/03/01/wirydarz-kruzganki-i-skarbiec-kamienskiej-katedry/

Pozdrawiam
Pan Marcin

www.lepszykamien.wordpress.com/