Badania architektoniczne w Kurii Dziekana w Kamieniu Pomorskim

Zasięg badań obejmował cały parter oraz powstałą w XVIII stuleciu piwnicę ówczesnego dworku i wcześniejsze nawarstwienia sięgające okresu średniowiecza.

Budynek znajduje się w kilku strefach ochrony:

- teren Starego Miasta w Kamieniu Pomorskim – wpisany do rejestru zabytków pod nr 66 decyzja KI-V-0/48/55 z dnia 29/10/1955;
- budynek Kurii Dziekana – wpisany do rejestru zabytków nr rej. 776 decyzja z dnia 24/07/1976;
- teren Osiedla Katedralnego – uznany za pomnik historii w roku 2005.

Pan Maciej zwrócił uwagę na względnie bogatą literaturę poświęconą historii kamieńskiej kapituły, wyróżniając - jako najpełniejsze opracowania - dwa artykuły:

- Kroman Krystyna – „Osiedle Katedralne w Kamieniu Pomorskim. Problemy konserwatorskie'' w 44 tomie Materiałów Zachodniopomorskich z roku 1998;
- Kalita-Skwirzyńska Kazimiera – „Kamień Pomorski. Osiedle Katedralne – dom biskupów diecezji kamieńskiej i zabudowa towarzysząca" w Trzebiatów – spotkania pomorskie 2012 z roku 2013.

Budynek wchodzi w skład osiedla katedralnego powstałego w roku 1175. Centralnym miejscem osiedla jest oczywiście kamieńska katedra, wokół której powstały zabudowania z fortyfikacjami.
Zamknięte za murami osiedle posiadało dwie bramy: kapitulną i katedralną. Bramy znajdowały się na krańcach głównej osi komunikacyjnej przechodzącej przez osiedle na osi wschód-zachód.

Pożary z lat 1483, 1536, 1582, 1630 i 1709 strawiły wcześniejsze zabudowania Osiedla Katedralnego, przez co na dzień dzisiejszy nie dysponujemy informacjami na temat wczesnej zabudowy osiedla. Pierwszą zachowaną informacją dotyczącą zabudowy interesującego nas terenu jest wzmianka z roku 1725 mówiąca o wzniesieniu przez syndyka Jakuba Lietzmanna nowej kurii dziekana. Nie jest pewne, czy jest to informacja tycząca się obecnie zachowanego budynku, czy też wcześniejszego. W wymienionej przez pana Macieja literaturze przeważa pogląd, że obecny dwór powstał dopiero w latach 40 XVIII stulecia. Na korzyść tej tezy przemawiają zachowane dokumenty z roku 1734 zawierające rachunki związane z budową dworu. Nie zmienia to faktu, że data powstania dworu nie jest pewna.

Sekularyzacja kapituły w roku 1811 przyniosła spore zmiany w funkcjonowaniu osiedla. W latach 1840-1877 w budynku mieściło się seminarium, następnie szkoła katedralna funkcjonująca aż do 1907 roku. Po tej dacie dworek pełnił funkcję mieszkania burmistrza. W roku 1958 po gruntownym remoncie dworek zamieniono w mieszkania komunalne. W roku 1993 budynek zwrócono Kościołowi katolickiemu.

Obecny wygląd zewnętrzny budynku stanowi aranżację konserwatorską mającą przedstawiać budynek w epoce baroku. Pierwotny układ wewnętrzny budynku nie zachował się. Budynek wymurowano z cegły łączonej na zaprawie wapiennej oraz wapienno-cementowej na kamiennych fundamentach. W obrębie budynku wyznaczono węzły badawcze, zgodnie z metodologią prowadzenia badań architektonicznych.

Na podstawie zdobytych danych pan Maciej wydzielił następujące fazy chronologiczne:

- 1 Faza gotycka - brama i mur obronny Osiedla Katedralnego. Najstarsza faza związana ze wznoszeniem od 1308 roku murów obronnych.
- 2 Faza gotycka - rozbudowa Bramy Kapitulnej - wydłużona do wewnątrz Osiedla Katedralnego.
- 2a Faza gotycka - zabudowa Osiedla Katedralnego. Fragmenty murów związane z zabudowaniami powstałymi na terenie osiedla.
- 3 Faza gotycko-renesansowa - mury piwniczne wznoszone w typowej dla tego okresu technice.
- 4 Faza nowożytna - sklepiona piwnica. Powstała z wykorzystaniem wcześniejszych murów. Datuje się ją na okres po 1630 roku (pożar Osiedla Katedralnego), albo okres po wojnie 30 letniej (przełom XVII/XVIII wieku).
- 4a Faza nowożytna przed powstaniem obecnego dworu - kamienne ławy fundamentowe powstałe na przełomie XVII i XVIII stulecia.
- 5 Faza nowożytna - budowa obecnego dworu w 2 ćwierci XVIII stulecia - wszystkie ściany obwodowe poza południową i część ścian działowych.
- 6 Faza XIX wieczna - seminarium i mieszkanie burmistrza - wszelkie przeróbki we wnętrzu dworku.
- 7 Faza współczesna - po 1958 roku - adaptacja dworu na mieszkania komunalne. Powstanie ścian działowych kominów, etc.
- 8 Faza współczesna XX/XXI wiek- komin i przemurowanie blendy w ścianie południowej. Przerumowanie blendy wykonano w formie sprzecznej z pierwotną formą blendy, co stanowi poważny błąd.

Badania pana Macieja Gibczyńskiego wykazały, że budynek Kurii Dziekana posiada złożoną strukturę. Budynek wpisuje się w jednorodny stylisticznie dworek powstały w drugiej ćwierci XVIII wieku. Zmiany po jego powstaniu ograniczył się do wnętrza.