Prace konserwatorskie księdza Romana Kostynowicza w kamieńskiej katedrze

We wspomnianej pozycji możemy znaleźć szereg drobnych informacji, które pominięto w pozycji pana Szczęsnego. Ksiądz Roman był uprzejmy zwrócić uwagę na symbolikę filarów nawy głównej często pomijaną przez osoby świeckie. Tworzą one tzw. system wiązany, czyli co drugi filar ma nieco inną wielkość. W nawie głównej takich filarów jest dwanaście, mających symbolizować w opinii księdza Dwunastu Apostołów. Rozwiązanie opierające się na filarach różnych wymiarów ma być gotyckim nawiązaniem do romanizmu, czyli takim średniowiecznym historyzmem. W opinii duchownego to dzięki temu wewnątrz odczuwamy stylową jedność katedry.

Duchowny wysnuł również pewne przypuszczenia co do tożsamości budowniczych świątyni, których imion próżno szukać w literaturze. W opinii księdza mógł to być Henryk z Braniewa, lub ktoś związany z działalnością budowniczego. Tak naprawdę to Hinrich Brunsberg, niemiecki (a nie jak chciał ksiądz Roman – polski) architekt, twórca pomorskiej szkoły gotyku, żyjący i działający na przełomie XIV I XV stulecia. W opinii księdza mógł on być również budowniczym attyki kamieńskiej katedry oraz pierwotnego szczytu kamieńskiego ratusza. Ksiądz Roman zwrócił również uwagę, katedralna attyka nie posiada powtórzeń wimperg.

W kaplicy biskupiej w XIX wieku zamurowano środkowe okno w jej małej apsydzie – trzy okna miały symbolizować Trójcę Świętą. W 1873 miał powstać portal łączący z prezbiterium z kapitularzem. Oryginalny XIII wieczny miał zostać zniszczony w 1308 roku, a ówczesny w opinii księdza powinien być datowany na XIV/XV wiek. Zewnętrze ściany kapitularza posiadają tzw. armarium -dwa gotyckie trójdzielne otwory okienne.

Wirydarz odrestaurowano w roku 1881. Nie odbudowano wówczas wyburzonego południowego skrzydła krużganków – w ich miejsce w 1850 pojawiły się szkarpy- podpierające ściany katedry. W 1890 przeniesiono do wirydarza płyty nagrobne z posadzki.

Obecne schody prowadzące do skarbca katedralnego pochodzą z roku 1934. Wcześniej prowadziły tam spiralne schody znajdujące się w narożniku. Powinny być jeszcze widoczne resztki tych schodów.

W opinii księdza Romana po raz pierwszy wieża kamieńskiej katedry została wymieniona w źródłach w roku 1517. Pierwotnie miała to być gotycka wieża na planie kwadratu na osi nawy głównej. Najpierw wieżę dotknęły pożary, w ten sposób zniszczeniu uległ jej gotycki, a później barokowy szczyt. Podczas przebudowy w latach 1847-1850 podstawa wieży została zmniejszona o połowę, a na niej wzniesiono neogotycką wieżę ze smukłym hełmem i czterema wieżyczkami w narożnikach. W roku 1934 postanowiono rozebrać jej górną kondygnacje i nadać jej kształt jaki znamy dzisiaj, ma on nawiązywać do tzw. masywu pomorskiego.

Ostatnią zachowaną dobudówką do katedry jest kaplica na planie kwadratu przy pierwszym przęśle nawy południowej.

Ksiądz podkreślił również, że nadal nie znaleziono odpowiedzi na pytanie dotyczące zasięgu romańskich części katedry. Zwrócił też uwagę, że nie sposób określić co jeszcze zostało przykryte tynkiem – w latach 1847-1850 pod patronatem Fryderyka von Quasta (konserwatora zabytków) i przyzwoleniom od Fryderyka Wilhelma IV otynkowano katedrę. Zaprawa mająca imitować wątek ceglany dochodziła od 2 do 8 centymetrów grubości. Otynkowania uniknął skarbiec i wirydarz. W ten sposób wiele fresków z kamieńskiej katedry uległo zniszczeniu.

W roku 1961 przystąpiono do prac konserwatorskich. W latach 1962-1964 prace kontynuowano dzięki wsparciu toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Wówczas to odkryto polichromie na sklepieniach obecnej zakrystii oraz poddano konserwacji malunki z prezbiterium. Pracom poddano również portal zakrystii, główny portal w transepcie, oraz rzeźby znajdujące się południowej kruchcie. Podczas prac odkryto gotycką wnękę w transepcie, która prowadziła do grobowca.

Podczas prac w kruchcie południowej poddano konserwacji portal romański (ten duży o wymiarach 5,57x4,14 metra). Po zdjęciu grubych warstw tynku odkryto, że jego dolna część jest wykonana z ciosów kamiennych, kształtek ceramicznych i cegieł (pozostałość po kamiennym transepcie, opisane szerzej przez pana Szczęsnego). Obecny portal wzniesiono w opinii księdza w latach 1230-1250, podczas prac odnaleziono wyżłobiony w kształtce ceramicznej napis: ''ANNO 41 JAN''. Data może odnosić się do okresu rozpoczęcia prac nad portalem – Styczeń 1241 roku.

Podczas prac skuwania tynków w południowej kruchty okazało się, że ściana zachodnia składa się z XIX wiecznej cegły, więc została domurowana podczas prac renowacyjnych.

Rzeźby znajdujące się w ścianach kruchty – Baranek, Jan Chrzciciel, św. Paweł i św. Piotr wmurowano w roku 1934. Oryginalnie miały znajdować się na szczycie transeptu.

Portal prowadzący z prezbiterium do zakrystii posiada glazurowane bazy z żabkami – znajdują się one 30 cm pod posadzką, obecna jest podwyższona.

Podczas prac we wschodnim skrzydle transeptu odnaleziono wnękę prowadzącą kamiennymi schodami do grobowca, dzisiaj już nieistniejącego i służącego jako druga zakrystia. Przy wnęce odnaleziono również kredensję po dawnym ołtarzu, co oznacza, że niegdyś posadzka znajdowała się od 30 do 40 niżej.

Podczas prac w roku 1962 ustalono, że sklepienia katedry były przemalowane siedem razy, datując budowlę od XIII wieku wypada jedno malowanie na 100 lat. Prace przy zdejmowaniu tych warstw trwały dwa lata (1962-1964).

Tutaj kończy się część poświęcona kamieńskiej katedrze w tym cyklu wpisów. Bazując na dostępnej literaturze, uzupełnionej o wiedzę własną prześledziliśmy losy świątyni głównie pod kątem architektonicznym, od jej początków do współczesności. Wszystkie wpisy poświęcone katedrze zostały zebrane pod tym linkiem:

lepszykamien.wordpress.com/katedra/

''Okiem pana Marcina'' wróci po krótkiej przerwie.

Jako, że zbliża się Wielkanoc życzę Państwu wszelkiej pomyślności!