Okiem pana Marcina: Katedra w okresie reformacji

Zacznijmy od samej reformacji. Najważniejsze wydarzenia, które zapoczątkowały ten proces miały miejsce za pontyfikatu papieża Leona X. Jest on bardzo ciekawą postacią, ponieważ często jest brany za ateistę i to on wznowił płatne odpusty w 1516 roku. Leon X był również głową kościoła, który ignorował początkowo działalność Marcina Lutra która zaczęła się w roku 1517. Papież nałożył 3 stycznia 1521 na zbuntowanego mnicha (Lutra) ekskomunikę. Tego samego roku Leon X umiera - 1 grudnia 1521 roku.

Początkowo reformacja napotkała na opór w Księstwie Pomorskim. Samego Martina Luthera (czyli Marcina Lutra) miał w Wittenberdze wysłuchać książę pomorski Bogusław X zwany Wielkim, sam nie wyrażał zbytniego szczególnego zainteresowania w nadchodzących zmianach. Jeden z jego synów Barnim IX z kolei był zwolennikiem nadchodzącej reformacji. Po śmierci swojego brata Jerzego I (1531), katolika, Barnim IX miał okazję by przeciągnąć księstwo na stronę heretyków. Syn Jerzego I, Filip I również z sympatią spoglądał na reformację.

Zawarty 21 października 1532 układ o podziale państwa na Księstwo Wołogoskie (Wołogoszcz to dzisiejszy Wolgast) i Szczecińskie, nie przewidywał zmian wyznawanej wiary.

Wróćmy teraz do Kamienia. Dnia 24 sierpnia 1534 roku Barnim IX zainicjował spotkanie z Filipem I, gdzie podjęto decyzję o przejściu księstwa na stronę reformacji. Później 13 grudnia 1535, zwołano sejm w Trzebiatowie, gdzie dopracowano detale przejścia na luteranizm. Podstawy regulacji stosunków kościelnych opracował Jan Bugenhagen, wydrukowano je w roku 1535. Bugenhagen (a dokładnie Johannes Bugenhagen) był jedną z ważniejszych postaci w rozwoju reformacji, zwano go również Doctorem Pomeranusem. W literaturze zachodniej pojawia się często jako Jan Bugenhagen of Pomerania. Bugenhagen urodził się w pobliskim Wolinie.

Te zmiany przypadły na okres kiedy biskupem kamieńskim był Erazm Manteuffel (a dokładnie Erazm von Manteuffel-Arnhausen). Odwołał się on na zależność kamieńskiego biskupstwa od Rzymu i cesarza, tym samym kwestionował władzę książąt pomorskich. Sytuacja była poważna, ponieważ duchownego poparło część prokatolickiej szlachty oraz stanów biskupstwa. Mamy tutaj zalążek poważnego konfliktu, do którego nie doszło ponieważ... biskup Erazm umarł, w roku 1544. Wraz ze śmiercią biskupa, okazało się że nic nie stoi na przeszkodzie podporządkowania sobie biskupstwa.

Pierwszym protestanckim biskupem został Bartłomiej Suawe – kanclerz i radca książęcy. Najwidoczniej nie była to zbyt lukratywna pozycja bo już w roku 1549 zrezygnował. Na jego miejsce został wybrany Marcin Wejher, który umarł w 1556. Po jego śmierci stanowisko przejął Jan Fryderyk, najstarszy syn księcia Filipa I. Spowodowało to praktyczne zawłaszczenie księstwa dla książąt, którzy powierzali od 1535 obowiązki kościelne podległym sobie superintendentom. Mówiąc wprost, władza świecka i duchowna stanowiła od teraz niemalże jedność, tym samym książęta zakończyli długi konflikt o władzę z kamieńskimi biskupami. Niebawem jednak i książęta zakończą swoje rządy.

Przejdźmy teraz do katedry. Często wraz z ''reformacją'' wyposażenie świątyń miało wątpliwą przyjemność gwałtownie ubożeć, często w dość brutalny sposób. Odmian protestantyzmu jest wiele. Na szczęście dla Księstwa wybrano luteranizm, w którym działania obrazoburcze tego kalibru były bardzo odległe. Uratowało to część średniowiecznego wyposażenia świątyni. Usunięto liczne w katedrze ołtarze, ale pozostawiono główny. Zasłonięty przez lektorium, z którego wygłaszano już protestanckie kazania. Kolejne zmiany przyniosły wojska generała Wallensteina w roku 1637, które częściowo zniszczyły nasze miasto i katedrę (w tym ufundowane w 1485 roku organy).

Zatrzymajmy się na chwilę przy personie generała. Tak właściwie to nazywał się Albrecht Václav Eusebius z Valdštejna i był z pochodzenia Czechem. Dobrze wykształcony i ambitny dowódca jest jedną z bardziej znanych postaci wojny trzydziestoletniej (1618-1648).

Pojawienie się wyposażenia luterańskiego miało miejsce za Ernesta Bogusława de Croy'a. Jako spowinowacony z książętami pomorskimi miał bardzo ograniczone wpływy. Ernesta wybrano na biskupa po śmierci księcia Bogusława XIV w 1637. Jak już wspominałem, wraz z końcem rządów biskupów niedługo później nastąpi również koniec władzy książąt. W roku 1648 traktat westfalski, który zakończył wojnę trzydziestoletnią, zniósł biskupstwo kamieńskie, pozostawiając jedynie kapitułę w charakterze symbolicznym. Po roku 1661 Ernest Bogusław de Croy był już tylko proboszczem.