„Okiem pana Marcina”: Powstanie kaplicy biskupiej czyli obecnej zakrystii kamieńskiej katedry

Bardzo możliwe, że warsztat pracujący nad południowym skrzydłem transeptu zbudował również niewielką kaplicę, określaną dzisiaj jako zakrystia. Mogła ona zostać wzniesiona nieco wcześniej niż południowe ramię transeptu. Jednakże, zbudowano ją wcześniej niż górne partie prezbiterium i apsydy.

Jest to niewielkich rozmiarów kaplica, połączona z chórem portalem. Posiada ona dwa przęsła i niewielką apsydę, która to od zewnątrz posiada trzy boki sześcioboku, natomiast od środka jest półkolista. Mogła ona powstać podczas prac w prezbiterium polegających na przebiciu ściany dla nowego portalu.

Ta mała komnata, wydaje się najwcześniej ukończonym i ozdobionym elementem katedry. W związku z czym w przeszłości była czymś więcej niż tylko zakrystią. Dekoracje są obecne praktycznie wszędzie. Żebra na sklepieniu ozdobiono motywami roślinnymi, wsporniki wzbogacono przedstawieniami przykucniętych atlantów, oraz małp. Dalej, malunki z wizerunkami smoków i wiwern, potęgują tylko cały efekt.

To w środku, od strony chóru portal posiada osobne zdobienia. Kapitele z tzw. motywem ''pączkowo - języczkowym'' z glazurowanej terakoty, wyobrażenia lwów, oraz postaci ludzkich dopełniają obrazu dawnych funkcji kaplicy.

Niektóre ze zdobień odwołują się do gry przeciwieństw, nawiązuje to oczywiście do walki dobra ze złem. W portalu po stronie wschodniej znajduje się lew opiekuńczy, zaś po zachodniej bardziej drapieżny osobnik tego gatunku. Na osi północnej znajduje się wizerunek małpy, na południowej postaci człowieka. To samo tyczy się smoków na sklepieniu.

Obecnie nie wszystkie zdobienia się zachowały, dla przykładu postać lewego atlanta jest współczesną gipsową kopią prawego. Symbol dźwigania, unoszenia ciężaru jest związany z trudem wznoszenia świątyni (przy okazji, w moskiewskim metrze wiele rzeźb przedstawiających ludzi pracy jest w podobnej pozycji, jako symbol uciemiężenia mieszkańców ZSRR).

Jak na pomieszczenie będące zakrystią, cały ten program zdobień jest zbyt rozbudowany (i można by o nim pisać jeszcze długo). Po drugiej stronie katedry znajduje się kapitularz, czyli pomieszczenie zebrań kapituły katedralnej (z którego Muzeum powinno się w końcu wynieść). Jeśli więc po jednej stronie znajdowała się kapituła, to po drugiej mógł przesiadywać biskup. Biskupi władali tymi ziemiami na zasadzie udzielnych władców, więc mieli pełnię władzy. Wówczas przedstawienia dobra i zła, nabierają sensu, albowiem to do biskupa należał ostateczny głos w kłopotliwych sprawach (oczywiście, zawsze był nad tym bicz w postaci księcia).

Po zasklepieniu chóru i transeptu, oraz wykończeniu kaplicy wzniesiono szczyt. Element ten często interpretowany jest jako zapowiedź przerwy w rozwoju katedry. Taka przerwa musiała trwać wystarczająco długo by było opłacalne jego wzniesienie, ile konkretnie, tego niestety nie jesteśmy w stanie powiedzieć.

Zachęcam do odwiedzenia zakrystii, ponieważ to jedno z najładniejszych miejsc kamieńskiej katedry, często pomijane w trakcie zwiedzania. Możemy to również zrobić siedząc wygodnie w fotelu, klikając w ten link:
katedra-kamienpomorski.pl/spacer-po-katedrze/

Pełna wersja wpisu, uzupełniona o linki wyjaśniające wszystkie skomplikowane terminy jest dostępna na blogu. Blog został uzupełniony o linki ze starymi mapami, gorąco zapraszam.